Chất chỉ điểm ung thư là một chất được các tế bào của cơ thể sản xuất khi đáp ứng với sự có mặt của ung thư. Kháng nguyên ung thư 19-9 (cancer antigen 19-9) là một kháng nguyên nhóm máu Lewis đã bị biến đổi và tăng cao ở các bệnh nhân có khối u đường tiêu hoá. Nồng độ CA 19-9 cao nhất trong ung thư ống tụy ngoại tiết. Tăng kín đáo nồng độ CA 19-9 trong các ung thư ngoài đường tiêu hoá và ở nhiều bệnh lý không phải ung thư. Độ nhạy và độ đặc hiệu của CA 19-9 không đủ để sử dụng xét nghiệm này với mục đích sàng lọc ung thư.

Dấu ấn ung thư tụy CA 19-9

CA 19-9 là gì?

Chất chỉ điểm ung thư là một chất được các tế bào của cơ thể sản xuất khi đáp ứng với sự có mặt của ung thư. Kháng nguyên ung thư 19-9 (cancer antigen 19-9) là một kháng nguyên nhóm máu Lewis đã bị biến đổi và tăng cao ở các bệnh nhân có khối u đường tiêu hoá. Nồng độ CA 19-9 cao nhất trong ung thư ống tụy ngoại tiết. Tăng kín đáo nồng độ CA 19-9 trong các ung thư ngoài đường tiêu hoá và ở nhiều bệnh lý không phải ung thư.
Độ nhạy và độ đặc hiệu của CA 19-9 không đủ để sử dụng xét nghiệm này với mục đích sàng lọc ung thư.

Mục đích và chỉ định xét nghiệm CA 19-9

Xét nghiệm này hỗ trợ cho chẩn đoán một số loại ung thư đường tiêu hoá, nhất là ung thư tuỵ.
Xét nghiệm giúp phát hiện, chẩn đoán và tiên lượng ung thư tuỵ.
Có thể chỉ dẫn tình trạng xuất hiện ung thư biểu mô đường mật ở các bệnh nhân xơ gan do mật tiên phát.

Yêu cầu khi đi xét nghiệm CA 19-9

Xét nghiệm được tiến hành trên huyết thanh.
Bệnh nhân không cần nhịn ăn trước khi lấy máu xét nghiệm.

Lợi ích của xét nghiệm CA 19-9 là gì?

Xét nghiệm hữu ích trong chẩn đoán ung thư tuỵ: nồng độ CA 19-9 tăng cao trong hầu hết các trường hợp ung thư đường tiêu hoá, đặc biệt là ung thư tuỵ. Khi chấp nhận một ngưỡng dương tính cao (100 U/mL), độ nhạy của xét nghiệm đạt mức 70% và độ đặc hiệu đạt gần 100%.
Theo dõi nồng độ CA 19-9 là một xét nghiệm hữu ích để đánh giá hiệu quả của điều trị ung thư tuỵ và để theo dõi tình trạng ung thư tái phát. Tình trạng tái phát ung thư sau mổ có tương quan với gia tăng nồng độ chất chỉ dấu này.
Xét nghiệm bổ sung hữu ích cho xét nghiệm định lượng kháng nguyên biểu mộ phổi (CEA) trong chẩn đoán và phát hiện tình trạng tái phát sớm đối với một số loại ung thư.

Giá trị bình thường

< 35 U/mL hay < 35 kU/L

Tăng nồng độ CA 19-9 khi nào?

Nguyên nhân chính thường gặp là:

- Ung thư tuỵ: 80%
- Ung thư đường mật: 22 – 51 %
- Ung thư dạ dày: 42%
- Ung thư đại trực tràng: 20% và kết hợp với tiên lượng rất xấu
- Ung thư túi mật

Các nguyên nhân khác:

- Xơ gan
- Viêm túi mật
- Sỏi ống mật chủ
- Xơ hoá thành nang
- Viêm gan
- Viêm tuỵ

Giảm nồng độ CA 19-9

Điều trị có hiệu quả ung thư nguyên phát hoặc cắt bỏ được khối u hoàn toàn.

Lưu ý

Nồng độ CA 19-9 trong mẫu bệnh phẩm khi được định lượng bằng các thuốc thử của các hãng khác nhau có thể thay đổi do khác biệt về phương pháp xét nghiệm, độ đặc hiệu thuốc thử. Do đó, trong quá trình theo dõi một bệnh nhân, phải áp dụng cùng một phương pháp và kỹ thuật xét nghiệm, và tiến hành xét nghiệm bổ sung theo seri để khẳng định giá trị trên. ◊ TÀI LIỆU THAM KHẢO:

Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng 2013, PGS.TS. Nguyễn Đạt Anh – DSCKII. Nguyễn Thị Hương.