Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Theo thống kê của Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ năm 2014, khoảng 25-40% người lớn có triệu chứng trào ngược dạ dày – thực quản ít nhất 1 tháng 1 lần và 7-10% gặp phải triệu chứng ợ nóng mỗi ngày. Tỷ lệ mắc bệnh trào ngược dạ dày – thực quản dao động từ 18,1% đến 27,8% ở Bắc Mỹ, 8,8% đến 25,9% ở châu Âu, 2,5% đến 7,8% ở Đông Á, 8,7% đến 33,1% ở Trung Đông, 11,6% ở Trung Đông Úc và 23,0% ở Nam Mỹ. Mời Cô Bác, Anh Chị tìm hiểu chi tiết về bệnh trào ngược dạ dày – thực quản là gì, nguyên nhân, các dấu hiệu, triệu chứng khi bị bệnh, phương pháp chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa trong bài viết sau!

Tổng quan về bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản là một trong các bệnh lý tiêu hóa diễn tiến thầm lặng, có thể tiến triển và để lại những tổn thương nghiêm trọng nên cần được thăm khám và điều trị sớm. Việc tìm hiểu các dấu hiệu của bệnh lý trào ngược dạ dày – thực quản giúp Cô Bác, Anh Chị có kế hoạch thăm khám và điều trị kịp thời.

Bệnh trào ngược dạ dày là gì?

Bệnh trào ngược dạ dày còn gọi là bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (tên tiếng Anh: Gastroesophageal reflux disease – GERD) là tình trạng dịch axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Trào ngược axit dạ dày làm kích ứng niêm mạc thực quản gây ợ nóng, ợ trớ. Tình trạng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản kéo dài có thể dẫn đến các biến chứng như viêm thực quản, hẹp thực quản, thực quản Barrett và thậm chí dẫn đến ung thư biểu mô thực quản.

Cô Bác, Anh Chị có thể bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản khi có các triệu chứng của trào ngược axit nhiều hơn hai lần một tuần.

Hầu hết người bệnh có thể kiểm soát các triệu chứng do bệnh trào ngược dạ dày – thực quản bằng cách thay đổi lối sống và dùng thuốc không kê đơn. Tuy nhiên, một số trường hợp người bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản có thể cần dùng các thuốc mạnh hơn để điều trị hoặc phẫu thuật để giảm nhẹ các triệu chứng.

Các giai đoạn của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Các giai đoạn bệnh được xác định dựa vào tần suất và thời gian các triệu chứng trào ngược dạ dày kéo dài. Hiệu quả và phương pháp điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản phụ thuộc vào giai đoạn bệnh.

• Giai đoạn 1: Là giai đoạn bệnh mới khởi phát. Người bệnh chỉ bị tổn thương nhẹ ở cơ thắt thực quản dưới. Các triệu chứng như ợ trớ và nóng rát cổ họng xuất hiện không thường xuyên. Bệnh có thể điều trị bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt và uống thuốc ức chế sản sinh axit dạ dày.
• Giai đoạn 2: Là giai đoạn người bệnh gặp các triệu chứng nghiêm trọng hơn như khó nuốt, nuốt nghẹn khi ăn hoặc uống, đau rát cổ họng hoặc đau bụng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Ở giai đoạn này, bệnh có thể dẫn đến biến chứng viêm thực quản. Bệnh có thể điều trị bằng thuốc ức chế bơm proton hay còn gọi là PPIs. Đây là thuốc kháng axit được kê đơn.
• Giai đoạn 3: Là giai đoạn tiến triển nghiêm trọng của bệnh. Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản ở giai đoạn này gây ra các triệu chứng như khó nuốt, ợ trớ, nóng rát bụng, buồn nôn, nôn ra máu, đi ngoài ra máu,… Bệnh có thể dẫn đến biến chứng như viêm thực quản, Barrett thực quản. Barrett thực quản là một tổn thương tiền ung thư, xảy ra do sự tiếp xúc liên tục của niêm mạc thực quản với axit dạ dày.
• Giai đoạn 4: Là giai đoạn nguy hiểm nhất của bệnh. Thực quản lúc này bị tổn thương nghiêm trọng, viêm loét sâu, làm tăng nguy cơ phát triển thành ung thư thực quản. Các triệu chứng điển hình của bệnh bao gồm nóng rát cổ họng, ho kéo dài và khàn giọng. Người bệnh có thể có cảm giác thức ăn bị vướng trong thực quản do tình trạng co thắt/hẹp thực quản. Đôi khi, các triệu chứng này cũng có thể do ung thư thực quản gây ra.

Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản giai đoạn 3 và 4 thường cần phải áp dụng phương pháp phẫu thuật để điều trị các biến chứng nghiêm trọng, ví dụ như viêm thực quản nặng, co thắt hoặc hẹp thực quản. Bác sĩ chỉ định sử dụng thuốc để điều trị giảm nhẹ các triệu chứng nhưng không có tác dụng chữa hết bệnh ở hai giai đoạn này.

Yếu tố nguy cơ và nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Cơ thắt thực quản dưới (LES) và cơ hoành được xem là các rào cản chống trào ngược dạ dày. Áp lực cơ thắt thực quản dưới thấp hơn áp lực trong dạ dày là nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.

Nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày – thực quản là do cơ thắt thực quản dưới không đóng kín, thức ăn cùng các chất dịch và axit dạ dày sẽ trào ngược trở lại thực quản. Axit trào ngược từ dạ dày vào thực quản sẽ kích thích niêm mạc thực quản và gây viêm thực quản. Đây chính là tình trạng trào ngược hoặc trào ngược dạ dày – thực quản.

Cơ thắt thực quản dưới (LES) là một vòng cơ tròn ở cuối thực quản có chức năng co thắt khiến dịch dạ dày không thể trào ngược trở lại thực quản. Khi nuốt, LES sẽ giãn ra để thức ăn và chất lỏng chảy vào dạ dày. Sau đó cơ vòng đóng lại.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản có thể xảy ra ở bất cứ ai. Tuy nhiên, các yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản:

• Người thừa cân, béo phì có nguy cơ cao bị trào ngược axit dạ dày. Cân nặng là một trong những yếu tố tác động trực tiếp lên vùng bụng và cơ thắt thực quản, cụ thể là tạo áp lực lớn lên các bộ phận này. Từ đó, nguy cơ trào ngược dạ dày – thực quản cũng tăng lên.
• Phụ nữ đang trong thai kỳ có nguy cơ mắc bệnh.
• Tiền sử bệnh lý về mô liên kết như viêm khớp dạng thấp, xơ cứng bì, thoát vị hoành, liệt dạ dày làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt không lành mạnh có thể khiến tình trạng trào ngược axit dạ dày xuất hiện hoặc trở nên nghiêm trọng hơn. Sử dụng thường xuyên thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, ăn quá no, ăn đồ chua khi đói,… có nguy cơ bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.
• Thuốc lá, rượu bia: Hút thuốc lá hoặc sinh hoạt trong môi trường có người hút thuốc, uống rượu bia thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Ăn quá no trước khi ngủ.
• Căng thẳng, stress.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Các thuốc kháng cholinergic, kháng histamine, thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần, thuốc chẹn canxi, progesterone và nitrat,… làm giảm áp lực cơ thắt thực quản dưới (LES) gây nên tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản.

Lưu ý: Nếu nghi ngờ thuốc đang dùng là nguyên nhân gây trào ngược dạ dày – thực quản, Cô Bác, Anh Chị nên trao đổi với bác sĩ điều trị, tránh ngưng thuốc đột ngột.

Sinh lý bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Cơ chế bệnh sinh hay còn gọi là sinh lý bệnh trào ngược dạ dày – thực quản rất phức tạp và liên quan đến:

• Rối loạn trương lực cơ thắt thực quản dưới (LES)
• Ảnh hưởng của bệnh lý thoát vị hoành
• Suy giảm khả năng bảo vệ niêm mạc thực quản chống lại hiện tượng trào ngược
• Rối loạn vận động thực quản

Rối loạn trương lực cơ thắt thực quản dưới

Bình thường cơ thắt dưới thực quản (LES) chỉ giãn mở ra khi nuốt. Sau đó, LES sẽ co thắt và đóng kín ngăn không cho dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi xảy ra tình trạng trương lực cơ giảm, dịch dạ dày sẽ trào ngược lên thực quản. Bình thường, dịch nhầy thực quản với bicarbonat và nước bọt có tính kiềm sẽ trung hòa axit của dịch vị làm giảm hoặc mất sự kích thích của dịch vị lên niêm mạc thực quản. Nhu động của thực quản sẽ đẩy dịch trào ngược trở xuống dạ dày. Rối loạn trương lực cơ thắt thực quản dưới xảy ra khi:

• Chức năng cơ thắt thực quản dưới (LES) bị suy giảm.
• Tình trạng giãn cơ thắt thực quản dưới thoáng qua – TLESRs.

Rối loạn trương lực cơ thắt thực quản dưới khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

Các yếu tố nguy cơ gây TLESRs và sự suy giảm chức năng của LES bao gồm:

• Thường xuyên uống rượu bia, hút thuốc lá.
• Tiêu thụ lượng caffeine cao.
• Phụ nữ mang thai.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc điều trị.

Giãn cơ thắt thực quản dưới thoáng qua là nguyên nhân của từ 48-73% các triệu chứng trào ngược dạ dày – thực quản.

Thoát vị hoành

Cơ hoành là cơ vân dẹt hình vòm phân chia khoang ngực và khoang bụng. Bình thường, cơ hoành co và tăng cường sức mạnh cho cơ thắt dưới thực quản ngăn cản trào ngược dạ dày – thực quản.

Thoát vị hoành (Hiatal Hernia) là tình trạng dạ dày (Stomach) trượt lên qua cơ hoành (Diaphragm) khiến cơ thắt dưới thực quản (Esophageal sphincter – LES) không nằm cùng mức với cơ hoành gây trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản (Esophagus).

Thoát vị hoành sẽ làm tăng tần suất trào ngược axit dạ dày dẫn đến bệnh trào ngược dạ dày – thực quản và hầu như không có triệu chứng.

Theo một nghiên cứu đánh giá mối quan hệ giữa thoát vị hoành và viêm thực quản do trào ngược dạ dày – thực quản, tỉ lệ thoát vị hoành hiện diện ở bệnh nhân bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản là 94%.

Suy giảm khả năng bảo vệ niêm mạc thực quản chống lại sự trào ngược dạ dày

Niêm mạc thực quản có chức năng như hàng rào bảo vệ chống dịch vị dạ dày khi bị trào ngược. Trong chất trào ngược có thành phần axit dạ dày (axit clohydric và pepsin) và chất kiềm tá tràng (muối mật và các enzym tuyến tụy). Niêm mạc thực quản bị tổn thương khi tiếp xúc lâu với chất trào ngược.

Nhịn đói, bỏ bữa thường xuyên có thể là nguyên nhân dẫn đến trào ngược dạ dày. Để dạ dày trống quá lâu khiến nó căng chướng và tăng tiếp xúc niêm mạc thực quản với chất trào ngược dạ dày.

Khiếm khuyết nhu động thực quản

Thông thường, các thành phần có tính axit trong dạ dày khi đến thực quản được làm sạch bằng nhu động thực quản và trung hòa axit bằng nước bọt. Theo nghiên cứu, 21% bệnh nhân bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản là do sự suy giảm nhu động thực quản gây ra các triệu chứng trào ngược nghiêm trọng và tổn thương niêm mạc thực quản.

Dấu hiệu và triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản thường gặp là ợ nóng (khó tiêu do axit), ợ trớ,… Người bệnh thường có cảm giác đau tức ngực. Cơn đau bắt đầu sau xương ức (đau vùng thượng vị) và di chuyển lên cổ và cổ họng.

Ngoài ra, người bệnh sẽ có cảm giác thức ăn trào ngược lên miệng, để lại vị chua hoặc đắng. Cảm giác nóng rát, nặng ngực hoặc đau ngực do ợ nóng có thể kéo dài tới 2 giờ. Cơn đau có thể tệ hơn sau khi ăn.

Các triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Các dấu hiệu và triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản mà người bệnh thường gặp bao gồm:

• Cảm giác nóng rát ở ngực (ợ nóng), thường là sau khi ăn, có thể nặng hơn vào ban đêm
• Ợ trớ
• Tức ngực
• Khó nuốt
• Khó tiêu do axit
• Khó thở
• Buồn nôn, nôn ói
• Miệng tiết nhiều nước bọt, hôi miệng, mòn men răng

Nếu bị trào ngược dạ dày vào ban đêm, Cô Bác, Anh Chị cũng có thể gặp phải các dấu hiệu ngoài thực quản sau:

• Ho mãn tính: ho khan hoặc ho có đàm
• Viêm thanh quản
• Xuất hiện hen suyễn hoặc làm trầm trọng tình trạng hen suyễn
• Giấc ngủ bị gián đoạn

Dấu hiệu cảnh báo bệnh trào ngược dạ dày thực quản cần thăm khám ngay

Khi có các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản đặc biệt là ợ nóng kéo dài và không thuyên giảm, Cô Bác, Anh Chị nên đến bệnh viện, phòng khám dạ dày uy tín để thăm khám hệ tiêu hóa.

Doctor Check là phòng khám nội soi dạ dày tại TpHCM uy tín, trang bị trang thiết bị nội soi tiên tiến, giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác các bệnh lý liên quan đến ống tiêu hóa trên. Đặt lịch hẹn ngay với bác sĩ Doctor Check để được tư vấn điều trị sớm.

Chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Việc chẩn đoán, thăm khám bệnh trào ngược dạ dày – thực quản giúp bác sĩ xác định tình trạng bệnh và kiểm tra hiệu quả của phác đồ điều trị. Quy trình chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày bao gồm khám lâm sàng và các cận lâm sàng như nội soi dạ dày, xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về tình trạng bệnh cũng như bệnh sử của Cô Bác, Anh Chị và người thân để định hướng chẩn đoán. Cô Bác, Anh Chị có các triệu chứng điển hình của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản có thể được chỉ định thử dùng liệu pháp ức chế axit.

Điều trị thử bằng thuốc ức chế bơm proton (PPI) trong vòng 7 đến 14 ngày. Nếu với liều tiêu chuẩn hoặc liều gấp đôi tiêu chuẩn có thể điều trị hết các triệu chứng thì được xác định là bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.

Ở những trường hợp không cải thiện hoặc có các triệu chứng kéo dài Cô Bác, Anh Chị sẽ được chỉ định thực hiện một số cận lâm sàng khác để chẩn đoán chính xác tình trạng sức khỏe.

Cận lâm sàng

Khi thăm khám cận lâm sàng, bác sĩ sẽ cần làm các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh và nội soi tiêu hóa để chẩn đoán chính xác nguyên nhân bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.

Xét nghiệm chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày thực quản gồm những gì?

Bác sĩ sẽ chỉ định Cô Bác, Anh Chị thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán xác định bệnh trào ngược dạ dày – thực quản như kiểm tra độ pH hoặc đo áp lực thực quản. Mục đích để bác sĩ xác định có bị trào ngược dạ dày hay không, đồng thời loại trừ các bệnh lý liên quan khác.

• Kiểm tra độ pH: Nếu kết quả nội soi không thấy bất thường, bác sĩ có thể đo nồng độ axit bên trong thực quản bằng cách thực hiện kiểm tra pH 24 giờ kể cả khi đã điều trị bằng thuốc ức chế bơm proton. Phương pháp này sẽ đo lượng axit trong thực quản khi cơ thể ở các trạng thái khác nhau, chẳng hạn như trong khi ăn hoặc ngủ.
• Đo áp lực thực quản (Esophageal manometry): giúp đo các cơn co thắt trong thực quản khi người bệnh nuốt. Đo áp lực thực quản được sử dụng để đánh giá nhu động thực quản trước khi điều trị phẫu thuật.

Nội soi tiêu hóa

Phụ thuộc vào các triệu chứng và tiểu sử bệnh mà Cô Bác, Anh Chị có thể được chỉ định nội soi tiêu hóa trên, tiêu hóa dưới hoặc toàn bộ ống tiêu hóa.

Để chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày – thực quản, Cô Bác, Anh Chị sẽ được chỉ định nội soi thực quản sử dụng dây soi có gắn camera độ phóng đại trên 500 lần, soi đến cấp độ tế bào kết hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo AI để chẩn đoán chính xác và đồng nhất kết quả.

Nội soi thực quản cũng là cách hữu hiệu để phân độ viêm thực quản. Mức độ viêm thực quản rất quan trọng trong việc chọn lựa cách điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.

Ngoài ra, nội soi phối hợp sinh thiết làm giải phẫu bệnh ở những vùng bất thường, có thể phát hiện sự thay đổi của lớp biểu mô trụ trong bệnh thực quản Barrett. 

Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp X-quang cản quang: Kỹ thuật sử dụng chất tương phản bari để phủ lên niêm mạc dạ dày – thực quản, giúp phát hiện các vết loét thực quản và hẹp thực quản. Tuy nhiên, chụp X-quang cản quang không hiệu quả để phát hiện bệnh trào ngược dạ dày – thực quản ở mức độ nhẹ và vừa.
• Chụp X-quang: Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp chụp X-quang để quan sát hình ảnh toàn bộ thực quản, dạ dày và tá tràng. Phương pháp này hạn chế về khả năng chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày – thực quản nhưng giúp loại trừ các tình trạng bệnh lý khác như viêm, loét dạ dày – tá tràng.

Biến chứng của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Tuyến niêm mạc dạ dày tiết chất nhầy giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày không bị ăn mòn bởi axit clohydric, axit này giúp hoạt hóa enzym pepsin, đóng vai trò chính trong việc tiêu hóa protein. Tuy nhiên các cơ quan khác lại không có cơ chế bảo vệ này.

Khi tiếp xúc với dịch dạ dày, niêm mạc thực quản nhanh chóng bị tổn thương, tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản như:

• Viêm loét thực quản: là tình trạng axit dạ dày ăn mòn thực quản hình thành vết loét, có thể xuất huyết. Loét thực quản gây nên các triệu chứng khó nuốt, đau rát cổ họng cho người bệnh.
• Hẹp thực quản: là tình trạng axit dạ dày ăn mòn phần dưới của thực quản và hình thành mô sẹo. Các mô sẹo thu hẹp đường dẫn thức ăn, gây nên sự tắc nghẽn khi nuốt.
• Thực quản Barrett: là tình trạng axit dạ dày gây ra những tổn thương ở tế bào trong biểu mô lót dưới thực quản. Những thay đổi này có liên quan đến những tổn thương tiền ung thư thực quản. Khoảng 10% trường hợp mắc thực quản Barrett nếu không được điều trị kịp thời có thể chuyển biến thành ung thư thực quản.
• Ung thư thực quản: là biến chứng nguy hiểm nhất của tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản. Do đó, tầm soát ung thư thực quản sẽ giúp Cô Bác, Anh Chị kiểm tra toàn bộ hệ tiêu hóa, xác định các dấu hiệu, biểu hiện bất thường nhằm phát hiện ung thư, nâng cao hiệu quả điều trị.

Ngoài ra, bệnh trào ngược dạ dày – thực quản có thể gây ra các vấn đề ở phổi như hen suyễn, viêm phế quản và viêm phổi. Nếu trào ngược đến cổ họng gây kích ứng, đau hoặc dịch đi vào phổi khiến người bệnh bị khàn giọng, chảy nước mũi sau, nghẹt thở và ho kéo dài.

Cách điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Hầu hết người bệnh có thể kiểm soát sự khó chịu do bệnh trào ngược dạ dày – thực quản bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt và dùng thuốc không kê đơn. Nhưng nếu người bệnh bị trào ngược dạ dày – thực quản nặng có thể cần dùng thuốc mạnh hơn hoặc phẫu thuật để giảm nhẹ các triệu chứng.

Cách điều trị giảm nhẹ triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Điều trị bệnh trào ngược dạ dày tại nhà bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt có thể giúp người bệnh giảm triệu chứng bệnh, bao gồm:

• Nâng đầu giường khoảng 15 cm (6 inch).
• Hạn chế sử dụng thực phẩm và đồ uống chứa chất kích thích mạnh gây bài tiết axit như chất béo, sô-cô-la, caffeine và đồ uống có cồn.
• Hạn chế sử dụng thực phẩm và đồ uống có thể gây kích ứng niêm mạc thực quản như trái cây và nước trái cây họ cam quýt, các sản phẩm cà chua và hạt tiêu.
• Chia nhỏ các phần ăn trong mỗi bữa có thể giúp kiểm soát các triệu chứng trào ngược.
• Dành thời gian hợp lý cho mỗi bữa ăn, nên ăn chậm, nhai kỹ.
• Hạn chế nằm sau khi ăn vì dạ dày cần ít nhất từ 2-3 giờ để axit trong dạ dày giảm xuống.
• Ngừng hút thuốc: Hút thuốc lá làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới. Do đó, ngừng hút thuốc là biện pháp quan trọng để giảm các triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.
• Giữ cân nặng hợp lý vì nếu thừa cân sẽ khiến các triệu chứng trào ngược diễn ra nghiêm trọng hơn.
• Tránh mặc quần áo chật, ép eo để hạn chế gây áp lực lên bụng và phần dưới của thực quản.

Thuốc điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản bằng thuốc có thể dùng thuốc không kê toa hoặc thuốc kê toa tùy theo tình trạng của người bệnh.

Thuốc không kê toa điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

• Thuốc kháng axit dạ dày: Giúp trung hòa axit trong dạ dày, có thể giúp giảm đau nhanh chóng. Tuy nhiên, chỉ sử dụng riêng lẻ thuốc trung hòa axit sẽ không chữa khỏi bệnh trào ngược dạ dày – thực quản. Việc lạm dụng một số loại thuốc kháng axit có thể gây ra tác dụng phụ như tiêu chảy hoặc đôi khi là các vấn đề về thận.
• Thuốc ức chế axit dạ dày – thuốc kháng histamin H2 hay thuốc chẹn H2: Thuốc chẹn H2 không hoạt động nhanh như thuốc kháng axit dạ dày, có tác dụng giảm đau lâu hơn và có thể ngăn sản sinh axit dạ dày lên đến 12 giờ.
• Thuốc ức chế bơm proton: Thuốc ngăn sản sinh axit dạ dày mạnh hơn thuốc chẹn thụ thể H2 và cho phép các mô thực quản bị tổn thương có thời gian chữa lành. Thuốc ức chế bơm proton không kê đơn bao gồm lansoprazole và omeprazole.

Thuốc kê toa điều trị trào ngược dạ dày

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Là thuốc kháng axit được kê toa phổ biến nhất để điều trị chứng ợ nóng và các rối loạn axit. Thuốc có tác dụng giúp người bệnh kiểm soát và giảm sản xuất dịch vị dạ dày. Những loại thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, đau đầu, buồn nôn và thiếu hụt vitamin B12. Sử dụng lâu dài có thể làm tăng nguy cơ gãy xương, hình thành polyp dạ dày.
• Thuốc ức chế axit dạ dày – thuốc kháng histamin H2 (thuốc chẹn H2): Đối với chứng trào ngược và ợ chua mạn tính, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc để ngăn sản sinh axit trong dạ dày. Những loại thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ khi sử dụng lâu dài như làm tăng nguy cơ thiếu vitamin B-12 và gãy xương.
• Thuốc tăng co bóp thực quản (prokinetic): Thuốc giúp tăng cường làm rỗng dạ dày, từ đó dạ dày sẽ có ít axit còn sót lại hơn, giúp giảm các triệu chứng như đầy hơi , buồn nôn và nôn.

_{Lưu ý: Người bệnh cần hỏi ý kiến bác sĩ tại phòng khám nội soi tiêu hóa trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc, phác đồ điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản nào.}

Phẫu thuật điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

Phẫu thuật chống trào ngược nếu các triệu chứng trào ngược dạ dày – thực quản quá nghiêm trọng, ví dụ như viêm thực quản nặng, khối thoát vị hoành lớn, xuất huyết, hẹp hoặc loét thực quản.

Hẹp thực quản được điều trị bằng cách nong thực quản nhiều lần, bao gồm:

• Phẫu thuật thắt đáy vị Fundoplication: Đây là phương pháp phẫu thuật khâu xếp nếp đáy vị vào thực quản, giúp thắt chặt và củng cố cơ vòng thực quản dưới. Phần trên dạ dày sẽ được quấn quanh bên ngoài của vùng thực quản dưới. Thực hiện phẫu thuật thông qua nội soi hoặc phẫu thuật mổ hở.
• Phẫu thuật nội soi xuyên miệng (TIF): Phẫu thuật TIF sẽ không cần phải rạch bất kỳ vết mổ nào trên cơ thể. Thiết bị EsophyX được đưa vào thực quản qua miệng. Sau đó, nó tạo ra một vài nếp gấp ở đáy thực quản. Các nếp gấp này sẽ tạo thành một van mới để ngăn chặn axit trào ngược từ dạ dày lên.
• Thủ thuật Stretta: Bác sĩ đặt một ống nhỏ xuống thực quản sử dụng nhiệt tần số vô tuyến thấp để định hình lại cơ thắt thực quản dưới (LES).
• Phẫu thuật LINX: Bác sĩ sử dụng một thiết bị đặc biệt LINX, một vòng tròn có chứa các hạt titan nhỏ có từ tính, quấn quanh cơ thắt thực quản dưới để củng cố cơ này. Lực hút từ của các hạt giữ cho nó đủ lỏng để thức ăn đi qua dạ dày, nhưng đủ chặt để ngăn trào ngược dạ dày.

Những điểm cần lưu ý

Những điều cần lưu ý về bệnh trào ngược dạ dày – thực quản

• Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản hay trào ngược axit dạ dày là tình trạng các chất trong lòng dạ dày trào ngược lên thực quản gây ra các triệu chứng khó chịu và biến chứng.
• Cơ thắt thực quản dưới (LES) hoạt động yếu hoặc cấu tạo bất thường khiến áp lực không đủ để đóng van là nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.
• Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản có thể dẫn các biến chứng như viêm thực quản, loét thực quản – tâm vị, co thắt thực quản, Barrett thực quản và  ung thư biểu mô thực quản.
• Triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản thường gặp là ợ nóng, ợ trớ.
• Chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày – thực quản chủ yếu dựa vào khám lâm sàng. Ở người bệnh không đáp ứng điều trị, cần tiến hành nội soi ống tiêu hóa trên. Nếu kết quả nội soi bình thường ở người bệnh có các triệu chứng điển hình cần theo dõi độ pH thực quản 24 giờ.
• Điều trị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản bao gồm thay đổi thói quen sinh hoạt, kiểm soát axit dịch vị bằng thuốc ức chế bơm proton, đôi khi cần can thiệp phẫu thuật.
• Tầm soát ung thư tiêu hóa, tầm soát ung thư dạ dày định kỳ theo chỉ định của bác sĩ ở người bệnh có nguy cơ cao tiến triển thành ung thư thực quản.

Người bệnh trào ngược dạ dày – thực quản nên ăn gì?

Để phòng ngừa và cải thiện tình trạng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản, Cô Bác, Anh Chị nên lưu ý những thực phẩm nên ăn cũng như hạn chế ăn, bao gồm:

Bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản nên ăn gì?

Một số loại thực phẩm có thể cải thiện triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày – thực quản gồm:

• Tăng cường những chất có tác dụng trung hòa axit như các sản phẩm từ tinh bột: bột ngũ cốc, bột yến mạch, các loại bánh mì,… Những thực phẩm này có tác dụng nhất định trong việc hạn chế sự bào mòn lớp dịch axit trong dạ dày.
• Ăn nhiều các chất đạm dễ tiêu có trong thịt vịt, thịt lợn nạc, thịt lợn thăn,…
• Bổ sung chất xơ từ rau củ, đặc biệt nên ăn nhiều bông cải xanh.
• Bổ sung chất xơ có trong các loại đậu như đậu xanh, đậu đỏ, đậu đen, đậu Hà Lan,…
• Nên ăn sữa chua vì trong sữa chua chứa rất nhiều lợi khuẩn. Sữa chua giúp quá trình tiêu hóa diễn ra nhanh hơn, tạo cảm giác ngon miệng. Một lưu ý nhỏ là Cô Bác, Anh Chị không nên dùng sữa chua khi đói bụng.
• Sử dụng các thực phẩm hỗ trợ chữa trị truyền thống như gừng, nghệ, mật ong,…

Bị bệnh trào ngược dạ dày – thực quản nên kiêng ăn gì?

Một số loại thực phẩm có thể khiến tình trạng trào ngược nghiêm trọng hơn. Cô Bác, Anh Chị không nên ăn hoặc kiêng ăn uống các thực phẩm này:

• Thức ăn nhiều dầu mỡ
• Thức ăn cay
• Sô-cô-la
• Bạc hà
• Cà phê
• Những món ăn có cà chua
• Thức uống có cồn

Tài liệu tham khảo

1. Trung tâm nội soi & chẩn đoán bệnh lý tiêu hóa Doctor Check.
2. Catiele Antunes; Abdul Aleem; Sean A. Curtis. “Gastroesophageal Reflux Disease.” National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine. 01 10, 2021. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441938/ (accessed 05 12, 2021). 
3. Cox, Laura. The Progressive Stages of GERD. Biên tập bởi RefluxMD Medical Authors Team. 15 11 2018. https://www.refluxmd.com/the-progressive-stages-of-gerd/ (đã truy cập 05 12, 2021). 
4. Bhargava, Hansa D, biên tập viên. GERD. 09 11 2020. https://www.webmd.com/heartburn-gerd/guide/reflux-disease-gerd-1 (đã truy cập 05 12, 2021). 
5. Lynch, Kristle Lee. Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD). 10 2016. https://www.msdmanuals.com/vi/chuyên-gia/rối-loạn-tiêu-hóa/rối-loạn-thực-quản-và-nuốt/bệnh-trào-ngược-dạ-dày-thực-quản-gerd (đã truy cập 05 12, 2021). 
6. Mayo Clinic Staff. Gastroesophageal reflux disease (GERD). 22 05 2020. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gerd/diagnosis-treatment/drc-20361959 (đã truy cập 05 12, 2021). 
7. —. Gastroesophageal reflux disease (GERD). 22 05 2020. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gerd/symptoms-causes/syc-20361940 (đã truy cập 05 12, 2021).